تاثیر آلودگی هوا بر روی عناصر برگ درختان چنار، ون و افرای زینتی در شهر ارومیه

آلودگی را می¬توان تغییرات نامطلوب خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی هوا، آب یا زمین تعریف کرد که سبب به خطر افتادن سلامت، بقا و فعالیت¬های انسان یا موجودات زنده¬ی دیگر می¬شود. درختان به عنوان عناصر زنده در اکوسیستم قادر هستند از طریق تنفس، جذب، فتوسنتز و سایر اعمال حیاتی، بخشی از مواد آلاینده را به مواد غیر مضر تبدیل کنند و بخشی از آن را درون بافت¬¬های خود ذخیره کرده و از تراکم و شدت آنها بکاهند. هدف از این تحقیق بررسی تاثیر آلودگی شهری بر میزان عناصر ماکرو (سدیم و پتاسیم) و عناصر میکرو (آهن، مس، روی و منگنز) برگ درختان فضای سبز شهری ارومیه و همچنین بررسی ویژگیهای کمی پایه¬های مورد مطالعه می¬باشد تا مقاومت گونه¬های مورد مطالعه ارزیابی گردد. بدین منظور در مرداد ماه سال 92 و اردیبهشت سال 93، نمونه های برگ درختان افرای زینتی و چنار و زبان گنجشک از مناطق پنج¬گانه¬ی پارک کوثر، پارک حجاب، پارک الغدیر، ائللر باغی و پردیس شهری دانشگاه ارومیه بعنوان منطقه¬ی شاهد جمع آوری و میزان جذب سدیم، پتاسیم، مس، آهن، روی و منگنز اندازه¬گیری شدند. هم¬چنین قطر، ارتفاع و قطر تاج هر سه گونه در هر پنج منطقه اندازه¬گیری گردید. نتایج نشان داد که در دوره اول نمونه¬¬برداری، بین میانگین جذب تمام عناصر بجز عنصر روی و سدیم توسط گونه¬¬ی افرای زینتی، چنار و زبان¬گنجشک در مکان¬های متفاوت از نظر آلودگی اختلاف معنی¬داری وجود دارد. در دوره دوم نمونه¬برداری، آلودگی نسبت به دوره اول افزایش داشته و به مراتب جذب اغلب عناصر توسط گونه¬های مورد نظر بطور معنی¬داری افزایش یافته و نیز اختلاف بین میانگین جذب تمام عناصر توسط گونه¬های افرای زینتی، چنار و زبان¬گنجشک در مکان¬های متفاوت از نظر آلودگی از نظر آماری در سطح 5% معنی¬دار است. هم¬چنین در هر دو دوره منطقه شاهد کمترین میزان آلودگی را جذب کرده ¬است. نتایج مقایسه میانگین جذب عناصر نشان داد که بین میانگین جذب عناصر در دو دوره توسط گونه¬های مورد نظر در همه¬ی مکان¬های مورد مطالعه در بیشتر موارد اختلاف معنی¬دار مشاهده نمی-شود. نتایج نشان داد که بین آلاینده¬ها و اغلب عناصر جذب شده همبستگی معنی¬دار وجود دارد. نتایج همبستگی بین داده¬های قطر، ارتفاع و قطر تاج با غلظت عناصر سدیم، پتاسیم، مس، آهن، روی و منگنز جذب شده توسط گونه¬های افرای زینتی، چنار و زبان¬گنجشک در دوره اول و دوم نمونه¬برداری نشان داد که بین این فاکتورها در بیشتر مکان¬ها و گونه¬ها همبستگی وجود ندارد. داده¬های کمی نیز موید نتایج همبستگی می¬باشند. از نتایج همبستگی می¬توان دریافت که میزان جذب عناصر با افزایش قطر، ارتفاع و قطرتاج، افزایش نمی¬یابد. این امر در مورد زمان نمونه¬برداری نیز صادق بوده¬ است و تنها عامل تاثیر¬گذار بر میزان جذب عناصر، میزان آلودگی بوده است. بنابراین با افزایش میزان آلاینده¬ها میزان جذب عناصر بطور معنی¬دار افزایش می¬یابد. در نهایت، گونه¬ی افرای زینتی نسبت به گونه¬ی چنار و زبان¬گنجشک عناصر را از آستانه¬ی مجاز تعریف شده بیشتر جذب کرده ¬است و بعنوان گونه¬ی مقاوم¬تری معرفی گردید. و همچنین گونه¬های مورد بررسی میزان جذب عناصرشان در منطقه شاهد کمتر و در مناطق آلوده بیشتر بود بنابراین از این گونه¬ها می¬توان در تفکیک مناطق آلوده و غیر آلوده استفاده کرد.